Raad de plaat (3)

De vorige aflevering in deze rubriek leverde redelijk snel een winnaar op en het zou me verbazen als dat voor deze plaat anders zal zijn. Waar staat deze fotograaf en waarom staat-ie juist daar? Bekijk Raad de plaat (1) voor de spelregels.

Tito als souvenier

In Belgrado blijkt de 115-de geboortedag van Tito niet ongemerkt voorbij te zijn gegaan. In Zagreb heb ik er niet veel van gemerkt, behalve een groot artikel in het enge blad Hrvatsko Slovo dat ingaat op de vraag of Tito wel of geen fascist was. Conclusie: hij was een rode fascist. Er is in ieder geval één plaats in Kroatië waar zijn geboortedag wordt gevierd en dat is Brijuni, een eilandengroep voor de kust van Pula. De Brijuni eilanden zijn een nationaal park, waar Tito graag de zomer doorbracht. Nu kun je er als toerist een kijkje nemen, maar in Tito's tijd was een groot deel van het eiland gesloten voor publiek en kwamen er vooral buitenlandse staatshoofden langs, waaronder koningin Juliana.
In het aan Tito gewijde museum kun je honderden foto's van de maarschalk zien, met stichtelijke onderschrijften als: "Drug Tito hield van de dieren" en "Kinderen waren drug Tito's favoriete gasten". Ook is er een safariepark waarin de beesten rondlopen die hij van bevriende staatshoofden kreeg.
Vorige week heeft Aleksandra Broz, uit naam van de familie Broz, toestemming gegeven om Tito's naam (die wettelijk was beschermd) te gebruiken voor commerciële doeleinden, zoals souveniers.

Naakte waarheid

Niet ver van het kustplaatje Senj ligt een eilandje in de Adriatische Zee waarop niets groeit. Vandaar de naam Naakt Eiland, of Goli Otok (op de foto het witste eilandje, tussen de kust rechts en het grote eiland Rab links). Goli Otok wordt wel de Goelag van Joegoslavië genoemd, wat ik anderen nazeg want ik weet er weinig vanaf. Maar in geen enkel land zijn de volksvijanden en anti-revolutionairen er goed vanaf gekomen, dus vermoedelijk ook in Joegoslavië niet.
Over Goli Otok is net een nieuw boek verschenen. De achterflap meldt: "Goli Otok - Hell in the Adriatic is the true story of Josip Zoretic's tragic experience and survival as a political prisoner of the former Yugoslavia's most notorious prison, Goli Otok, and the circumstances that led to his imprisonment. He provides a first hand account of the island prison labor camp from 1962-1969 that institutionalized a system of repression and enslavement against those who opposed the communist regime and the spread of greater Serbian authority. It is a rare detailed description of the evil and horrors that happened on Goli Otok."
Dat nodigt uit tot lezen. Wie niet kan wachten op het boek, kan een virtueel bezoek brengen aan het Naakte Eiland.

World Press Photo

De vereniging van Kroatische journalisten, de Nationale Bibliotheek in Zagreb en de Nederlandse ambassade werkten samen aan de tentoonstelling World Press Photo 2007.
Morgen, vrijdag 25 mei, vindt de opening plaats in de hal van de Nationale Bibliotheek. De winnende foto's zijn te zien tot 11 juli.

Kattebelletje uit Kroatië

Angelina Jolie trekt zoveel aandacht op het filmfestival van Cannes dat de belangstelling voor de jonge filmmaker Antonio Gabelic vrijwel nihil is. Gabelic is verantwoordelijk voor de enige Kroatische inzending voor het filmfestival, een "onafhankelijk geproduceerd" en "experimenteel" filmpje van vier minuten, genaamd Letter from Croatia. Op mij maakte het pathetische en zogenaamd maatschappijkritische filmpje geen indruk, maar oordeel vooral zelf. Klik op het driehoekje linksonder in de afbeelding om het te bekijken.

Woordenloos

Aan een fatsoenlijk woordenboek Kroatisch-Nederlands wordt al tien jaar gewerkt, maar veel schot zit er niet in. Nederlanders en Vlamingen moeten het nog steeds doen met een zakwoordenboekje of uitwijken naar een andere taal, zoals Engels of Duits. De Stichting Glagol, die eindelijk eens een degelijk woordenboek wilde uitbrengen, lijkt op sterven na dood.
Nee, dan andere talen. Zojuist is er een woordenboek Fins-Kroatisch gepubliceerd met maar liefst 39.000 woorden. Pools, Albanees, Zweeds, Slowaaks, Sloveens, Tjechisch - niet bepaald grote talen, maar er zijn wel dikke woordenboeken aan gewijd. Waar ligt het aan?

Raad de plaat (2)

De rubriek "Raad de plaat" mag zich nog niet verheugen in overweldigende belangstelling. Van de zagrebačka zajednica in Nederland (als die al bestaat) kwam geen enkel levensteken en omgekeerd telt Zagreb slechts een handvol Nederlanders - waaronder de broer van Normaals frontman Bennie Jolink, zo stond onlangs in NRC Handelsblad. Dat de oplossing voor de eerste aflevering nog altijd niet is gegeven komt vermoedelijk ook omdat zij niet echt eenvoudig is. Daarom is de tweede aflevering een stuk simpeler.
Waar staat deze Zagrebse Manneken-Pis, die er een stuk frivoler uitziet dan het Brusselse origineel? Kijk voor de spelregels onder Raad de plaat (1), waarop uiteraard nog altijd het goede antwoord gegeven kan worden.

Voor alle fans...Marija Serifovic

Gisteravond zag ik de finale van het Eurovisie Songfestival op RTS Sat. Omdat Servië een grote kans maakte het festival te winnen, leek RTS een beter idee dan HRT, want Kroatië was niet door de halve finale gekomen. De RTS-mevrouw had er duidelijk schik in. Als een buurland zijn puntenverdeling bekendmaakte, had ze het steevast over "nasi susedi, nasi prijatelji" (onze buren, onze vrienden). Toen Kroatië mocht stemmen, sprak ze trouwens over "ons buurland" maar dat zal toeval zijn. Hoe dan ook, van deze zijde van de Drava en Donau kwamen twaalf punten voor Marija Serifovic. Klik op het driehoekje linksonder in de afbeelding om haar winnende liedje "Molitva" te beluisteren.

Ne idemo na Euroviziju!

Bosnië zat al in de finale, en gisteravond plaatsten Wit-Rusland, Macedonië, Slovenië, Hongarije, Georgië, Letland, Servië, Bulgarije, Turkije en Moldavië zich voor de finale van het Eurovisie Songfestival. Kroatië zou in dat rijtje niet hebben misstaan, maar Dado Topić en Dragonfly kwamen niet door de halve finale en dus zal Kroatië voor het eerst niet in de finale staan.
Het Eurovisie Songfestival kon me in Nederland niet bepaald interesseren, maar in Kroatië kun je er niet omheen. Met de ontgoocheling alhier valt het volgens mij nog wel mee. Wellicht dat de verwachtingen na de teleurstellende dertiende plaats voor Severina vorig jaar wat getemperd waren. Vanuit Zagreb in ieder geval twaalf punten voor Marija Šerifović, hoewel ze niet in de buurt komt van Željko Joksimovic, die met Lane moje in 2004 iedereen in de Balkan kippenvel bezorgde.

Petrovaradin - rock op een rots

Wat hebben Basement Jaxx, de Beastie Boys, Snoop Dogg, Lauryn Hill en Robert Plant met elkaar gemeen? Ze treden allemaal op tijdens het EXIT Festival 2007, dat van 12 tot 15 juli plaatsvindt in Novi Sad (met een nuttige pop-up).
Wat in 2000 begon als protest tegen het door Milosevic over Servië afgeroepen isolement, groeide uit tot een spektakel met groten namen en honderdduizenden bezoekers. In 2000 was het inderdaad over en uit voor Sloba. (Lastig als je niet bekend bent met de naamval vocatief en hoort dat sommige Serviërs om "Slobo" roepen. In de Nederlandse pers wordt altijd Slobo in plaats van Sloba geschreven.) Elk jaar draait het festival om een bepaald thema, maar ik kon dat van dit jaar nog niet vinden.

Van arena naar arena

Een paar weken geleden wandelde ik in het amfitheater van Pula, dat al bijna tweeduizend jaar op een lage heuvel staat. In 79 AD, in hetzelfde jaar dat Jeruzalem werd verwoest, bouwde Vespasianus deze arena voor 23.000 toeschouwers. Als je omhoog kijkt zie je de strakblauwe lucht door de vensters en is moeilijk voor te stellen dat gladiatoren met huid en haar door de leeuwen werden verslonden.
Er was meer in Pula dat aan arena's en beesten deed denken. Op het busstation zag ik een advertentie hangen die fans van de Rolling Stones een retourtje Belgrado aanbiedt voor iets meer dan 100 euro, de toegangsprijs voor het concert inbegrepen. Spotgoedkoop natuurlijk, maar je moet wel een grote Stones-fan zijn om helemaal van Pula naar Belgrado met de bus te reizen. De Rolling Stones zouden op 14 juli aanvankelijk optreden in de Belgradose hippodroom maar Servische dierenrechtenactivitisten maakten zich grote zorgen over de honderden paarden die in de nabijgelegen stallen het concert zouden moeten meemaken. Het concert is mede om die reden verplaatst naar Ušće, waar de Sava wordt opgeslokt door de Donau. Behalve ongeruste paardenliefhebbers was ook de onveiligheid en de schimmige eigendomssituatie van het hippodroom een reden voor de verplaatsing.

Contrast

Kroaten houden niet van klinkers. Dus als er ergens een straat wordt opgebroken, dan weet je dat er een week later een glanzende plak pikzwart asfalt ligt. Zo'n opbreking wordt van tevoren niet aangekondigd, zodat op de eerste dag geparkeerde auto's in de weg staan. De dagen daarna wordt met grof geweld het oude asfalt verwijderd en wordt een nieuwe onderlaag van zand en kiezels aangebracht. Omdat de straat niet is afgezet, rijden auto's gewoon over die onderlaag, wat voor gigantische stofwolken zorgt. Voor voetgangers is niets geregeld: geen tijdelijk pad van platen hout of staal. Iedereen banjert dwars door de hopen zand en asfalt naar huis en is ondertussen blij dat hij hier niet 's avonds loopt, want dan is er gerede kans in een metersdiepe put te vallen. Glasbakken zijn onbereikbaar geworden. Maar dan gloort er hoop. Op een ochtend staan de asfalteermachines en walsen in de straat en een paar uur later zie je dit...
's Avonds parkeert iedereen op het glanzende asfalt om de volgende ochtend te zien dat zijn auto is weggehaald. De witte markatielijnen, die hier eerder uitzondering dan regel zijn, waren namelijk nog niet aangebracht.
Over een tijdje is het asfalt grijs geworden en vallen er de eerste gaten in. Nadat een paar bejaarden hun benen gebroken hebben, worden de gaten gevuld met nieuw, zwart asfalt. En zo komt het dat het Zagrebse wegdek alle grijstinten kent die je maar kunt bedenken.

Belgrado veroveren

Vorige maand schreef ik over de reisgids Serbia in your hands. In Kroatië is hij niet te koop, maar via Amazon kan iedereen hem aanschaffen. Volgens de KOMSHE-website staat er ook een gids over Montenegro en over Belgrado op stapel. Misschien kunnen de Serviërs ook eens een fatsoenlijke gids over Zagreb schrijven, want daar ontbreekt het tot nu toe helaas aan. Over Kroatië zijn wel veel buitenlandse gidsen verschenen, maar Zagreb komt er vaak bekaaid van af. Van Servische bodem is er nu ook How to Conquer Belgrade, dat behalve in de boekhandel zelfs door Jat wordt aangeboden. Als er inmiddels een mooie poster aan het Jat-gebouw in Amsterdam hangt, hoor ik het graag.

Czechoslovakia (former)

Wie zijn de anderhalve man en een paardenkop die mijn weblog lezen? Het programmaatje dat bijhoudt hoeveel bezoekers ik trek (dat valt vies tegen, ook al schrijf ik me een slag in de rondte) meldt allerlei onnutte informatie, zoals het besturingssysteem, de browser en het aantal kleuren dat iemands monitor kan weergeven. Maar wie schuilgaan achter die monitoren weet ik niet. Da's spijtig, soms tenminste. Het is wel aardig om te zien dat sommige bezoekers uit een heleboel landen tegelijk komen. Het naburige en al niet meer bestaande Servië en Montenegro blijkt te worden afgekort als Czechoslovakia (former). Dat doet je denken aan het boek De terugkeer van Filip Latinovicz [Povratak Filipa Latinovicza] van Miroslav Krleza, die de naam van zijn hoofdpersoon zo spelde dat hij uit geheel Midden-Europa kon komen. Nog een decennium of zo en dan hoort de Westelijke Balkan bij de Europese Unie. Het Habsburgse Rijk waarin Krleza opgroeide en dat hij in elkaar zag storten is dan weer een beetje terug van weggeweest.

Verboden te schieten

Massale moordpartijen zoals onlangs op de Virginia Tech universiteit in de Verenigde Staten komen in Kroatië gelukkig niet voor, maar het hebben van wapens is hier niet ongewoon. Naar schatting zijn er in Kroatië bijna een miljoen wapens, waarvan ongeveer tweederde illegaal in bezit wordt gehouden. Dat is op een bevolking van 4,5 miljoen nogal veel. Zo bekeken is het niet raar dat je op de deur van veel instellingen de deze sticker ziet.
Wie alles wil weten over de relatie tussen illegale wapens en zelfmoord, huishoudelijk geweld, familiedrama's en ander onheil in Kroatië kan het rapport van SEESAC downloaden. SEESAC staat voor South Eastern and Eastern Europe Clearinghouse for the Control of Small Arms and Light Weapons. Hopelijk hebben zij ook zo'n sticker op hun deur.

De Balkan dichterbij

Toen de Servische vliegtuigmaatschappij Centavia ter ziele ging, zag het er slecht uit voor de minderbedeelde Balkanreiziger. Belgrado en Zagreb zijn niet bepaald topbestemmingen en de concurrentie op de routes van en naar die steden is niet zo groot. De regeringen vonden het wel best zo. Jat Airways en Croatian Airlines konden het rustig aan doen. Onder het mom van "nationaal belang" moesten gewone consumenten jarenlang veel te veel betalen voor hun vluchten. Met de opmars van het kapitalisme in dit deel van Europa wordt de socialistische samenzwering van politiek en bedrijfsleven tegen de burger langzaam ontrafeld, wat een groot aantal schandalen oplevert.
Het was al een tijdje mogelijk om vanuit Zagreb naar Londen en een aantal Duitse steden te vliegen met Germanwings en nu komen daar een flink aantal routes bij, zoals Keulen-Belgrado, Dortmund-Split en Dortmund-Zagreb, en Stuttgart-Belgrado.

1 mei in Labin

Vandaag is het 1 mei, de internationale dag van de arbeid. In een half-socialistisch land als Kroatië betekent dat een vrije dag en festiviteiten. Op Trg bana Jelacica kwamen duizenden mensen bijeen, luisterden naar optredens (waaronder die van Kroatiës deelnemer aan het Eurovisie Songfestival Dragonfly) en bewogen zich in de richting van park Maksimir, waar 20.000 porties soep werden uitgedeeld. Rond het middaguur sprak president Mesic de massa in Maksimir toe en bij de staatsomroep HRT staan rode rozen op tafel.
Gisteren was ik toevallig in Labin (Istrië), dat een naam heeft hoog te houden als het om socialisme gaat. In 1921 richtten militante mijnwerkers de Labinska Republika op, een socialitisch ministaatje dat een kort leven beschoren was. Sommige bronnen zeggen dat de Labinska Republika onstond uit verzet tegen het opkomende fascisme, andere houden het op een kreet om betere arbeidsvoorwaarden. Labin was in Joegoslavië een belangrijke kolenstad, wat goed te zien is als je het plaatsje binnenrijdt: veel fantasieloze gebouwen, een standbeeld van Tito, industriële kunst en een plein dat is opgedragen aan de mijnwerkers. Maar op de heuveltop ligt de oude stad, Stari grad, waar behalve de straat Ulica 1. maja alles herinnert aan een rijk Italiaans verleden.