Raad de plaat (4)

Op een steenworp afstand van het centrum van Zagreb, zo niet in het centrum, staat een fabriekshal op instorten. Eigenlijk is het een prachtig gebouw. Zagreb heeft niet veel mooie industriële architectuur en is het jammer dat deze kolos er zo vergeten bijstaat. De man die toezicht houdt (waarop eigenlijk?) was verguld met onze belangstelling en stond ons toe een kijkje te nemen. Het lijkt een beetje op het paleis van Diocletianus in Split: de muren staan overeind, maar van binnen gaat het leven ongestoord zijn eigen gang.
Op deze foto is het niet goed te zien, maar achter de muren bevind zich een interessante mix van bomen, planten, katrollen, kabels en machtige stalen balken. Als ik genoeg geld had begon ik er een hotel. Waar staat dit gebouw en waar diende het in het verleden voor? Bekijk Raad de plaat (1) voor de spelregels.

Geen wolkje aan de lucht

"Enkele opklaringen afgewisseld door buien, met kans op onweer en windstoten. Morgen onstuimig weer met buien en kans op noordwesterstorm." Zo luidt de voorspelling op de website van het KNMI. Oh ja, de temperatuur komt uit op een graad of 15.
Tijd voor een opbeurend verhaal. Het weer op de Balkan is vrijwel altijd goed en de meeste regen valt 's nachts (mijn ervaring). Een pul bier doet 1 a 2 euro (afhankelijk van de locatie) en wie naar Montenegro gaat moet met euro's betalen. Kroatië en Montenegro hebben een prachtige kust, Bosnië en Servië hebben hoge bergen, wilde rivieren en dichte bossen. Wie in Kroatië een woord opvangt, kan er in Servië zijn voordeel mee doen. Je komt in musea waar speciaal voor jou, als enige bezoeker, het licht worden aangedaan. In Banja Luka koop je voor 3 euro een DVD met 6 speelfilms of 10 muziekalbums. Kijk eens een uurtje naar CNN en je hebt grote kans dat je een reclame voor Kroatië, Montenegro en Bosnië voorbij ziet komen.

Eldorado

Vijftien jaar geleden werd in een opslagplaats in Fazana de kapotte Cadillac Eldorado van Tito gevonden. Fazana is een klein dorp niet ver van Pula en de uitvalsbasis voor wie de Brijuni eilanden wil bezoeken. Tito schijnt op Brijuni veel in die Cadillac (bouwjaar 1953) te hebben rondgereden en wie genoeg geld heeft kan hetzelfde genoegen smaken. De auto is namelijk in oude staat hersteld en verscheept naar Brijuni. Voor 5000 kuna per uur mag je even maarschalkje spelen.
De auto op de foto staat overigens in Belgrado, maar was wel van Tito. Hij staat in het Huis van de bloemen, waar ook Tito begraven ligt.

Staatsvijand nummer 1

Onlangs kwam het 600-ste nummer van Nacional uit, een weekblad waarin vaak artikelen verschenen die waren gericht tegen de HDZ-partij van wijlen president Franjo Tudjman. Tien jaar geleden was de politieke situatie in Kroatië heel anders dan nu, wat wel blijkt uit de omslag van Nacional in 1997. De huidige president Stipe Mesic wordt "Staatsvijand nummer 1" genoemd. Niet door het blad zelf, maar door de kliek rondom Franjo Tudjman die woedend was dat Mesic in Den Haag getuigde tegen Kroatische oorlogsmisdadigers en omdat hij Tudjman ervan beschuldigde Bosnië te willen opdelen.

Postzegels

De Kroatische posterijen zijn traag, duur en niet altijd even betrouwbaar. Maar ze maken wel prachtige postzegels, waarvan er vele online zijn te bekijken met uitgebreide informatie erbij (Engels en Kroatisch).
De eerste postzegels, nog in Kroatische dinar in plaats van kuna, waren erg gericht op nation building, maar gaandeweg zijn er ook andere thema's bedacht die met Kroatië te maken hebben. Daarmee vergeleken is zo'n portretje van Beatrix toch wel saai.

A dream come true

Een half jaar geleden berichtten de Kroatische media over een nieuwe Nikola Tesla. De in de Verenigde Staten wonende en werkende Kroaat Marin Soljacic deed op papier een ontdekking waar Tesla al veel over had nagedacht maar die hij door geldgebrek nooit in praktijk kon brengen: draadloze overdracht van elektriciteit. Gisteren werd bekend dat Soljacic en zijn team van onderzoekers de droom van Tesla hebben laten uitkomen. Zij slaagden erin een lamp van 60 watt te laten branden op 2 meter afstand van de bron die elektriciteit uitzendt. Voor alle duidelijkheid: de lamp was op geen enkele fysieke manier verbonden met de bron en de elektriciteitsoverdracht vond zelfs plaats als er voorwerpen tussen de bron en de lamp werden gezet.
Het artikel van Soljacic en kompanen in Science is alleen tegen betaling te lezen, maar de BBC heeft een aardig stuk voor wie meer wil weten.

Dolac

Als ik op de grootste markt van Zagreb loop, Dolac, moet ik vaak denken aan wat Rebecca West schreef in Black Lamb and Grey Falcon: A Journey Through Yugoslavia: "There was a wide market-place, where under red and white umbrella's peasants stood sturdy and square on there feet..."
Sinds ze dit schreef, eind jaren dertig, is er eigenlijk niet zoveel veranderd. Ook de weegschalen niet, die echt door alle marktkooplui worden gebruikt om de prijs te bepalen.

Joegoslaaf

De Joegoslaaf. Wie niet wilde of niet kon kiezen uit een van de vele nationaliteiten die het oude Joegoslavië rijk was, mocht bij volkstellingen opgeven dat hij Joegoslaaf was. Bij de laatste volkstelling die in Kroatië werd gehouden, in 2001, bestempelden slechts 176 mensen zich als Joegoslaaf. Nog altijd meer dan de 84 Nederlanders en 7 Vlamingen die destijds in Kroatië woonden, maar een stuk minder dan de 80.721 Joegoslaven die in 2002 in Servië verbleven. De meeste van hen, niet toevallig waarschijnlijk, wonen in de provincie Vojvodina, die van alle regio's in oud-Joegoslavië de meest nationaliteiten huisvestte, waaronder vooral veel niet-Joegoslavische (Hongaren, Slowaken, enz.). Petar Lađević, directeur van de Servische Human and Ethnic Minority Rights Service heeft er voor gepleit de term Joegoslaaf als etnische minderheid van stal te halen. Het zal mij benieuwen hoeveel mensen die categorie zullen kiezen, want al decennialang neemt het aantal Joegoslaven, statistisch gezien, sterk af.

Monsterlijke meerval

Er deden al jaren verhalen de ronde over een monster in het recreatiegebied Jarun, in het westen van Zagreb, maar niemand slaagde erin het beest te vangen. Totdat twee medewerkers van de reddingsdienst (je kunt namelijk zwemmen in een paar kleine meertjes) dachten dat ze een ernorme plastic zak in het water zagen drijven en erop afgingen. Ze troffen deze meerval aan, twee meter lang en tachtig kilo zwaar.
De krant 24Sata heeft meer foto's van het monster. Wie weet wordt het monster van Loch Ness, dat pas "gefilmd" is, nu ook snel gevangen.

Žuja je zakon

In de Kroatische reclamewereld gebeurt weinig opzienbarends. De budgetten zijn klein en de reclames vaak ongeïnspireerd, maar de nieuwste commercial voor het bier Ožujsko houdt de gemoederen flink bezig, tot op regeringsniveau.
Een overheidscommissie die toeziet op seksegelijke behandeling in de media heeft de bierproducent, Zagrebačka pivovara, opgeroepen het spotje van de buis te halen omdat het beledigend zou zijn voor consumenten. Vrouwen worden afgeschilderd als opgetutte boodschappenmeisjes en mannen als bierdrinkende videogamers "die alleen het belangrijkste merken". Dat belangrijkste is, uiteraard, het bier dat tussen de boodschappen zit. Beetje flauw, maar om daar nou zo'n ophef over te maken. Zorgelijker lijkt me dat 1 op de 3 Kroaten vindt dat de functie van premier alleen door mannen vervuld zou moeten worden.
De slogan "Žuja je zakon" stelde me ooit voor een groot raadsel omdat het woord "žuja" in geen enkel woordenboek voorkomt. Ik dacht dat het misschien met "žut" te maken had ("geel", kleur van bier) maar nee: het bleek niet meer of minder te betekenen dan "Ožujsko rules".