Andere tijden

Nederland haalt zelden het Kroatische nieuws. En zo wel, dan is het meestal vanwege buitenissige zaken als een speciaal voor honden gebrouwen bier, donorshows, of HIV-patiënten die door onveilige seks anderen proberen te besmetten. En het Haški tribunal natuurlijk. Dat was wel eens anders. In oude Nederlandse kranten kom je af en toe interessante reportages tegen over Kroatië en later de diverse Joegoslaviës. In de avondeditie van Het Vaderland stond het volgende te lezen (3 juli 1934):
Met de bekendheid van dr. P. is het inmiddels slecht gesteld, want ik kan niets over of van hem vinden, niet in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en niet in de Nationale en Wetenschappelijke Bibliotheek in Zagreb. Ik hoor het graag als iemand meer weet over deze Pavlakovic.

Fascisten-partizanen: 3-1

Drie weken geleden vierde Kroatië de Dan antifašističke borbe, ofwel de Dag van de antifascistische strijd. Op 22 juni 1941 werd in de buurt van Sisak de eerste partizaneneenheid van Joegoslavië opgericht om de Duitse, Italiaanse en Kroatische fascisten te bestrijden. En in de 16de eeuw werden de Turken daar voor het eerst flink in de pan gehakt. Mede daarom wordt Sisak, een onaanzienlijk stadje ten zuiden van Zagreb, wel de stad van de Kroatische overwinningen genoemd.
Maar in de collectieve herinnering van de Kroaten zijn de partizanen allang geen gevierde vrijheidsstrijders meer. Dat bleek onlangs weer in een televisiestemming over de vraag: "Welke beweging zal herinnerd worden vanwege haar misdaden? De partizanen of de fascisten (Ustase)?". Een recordaantal Kroaten deed mee aan de stemming en de uitslag was eenduidig. Drie op de vier Kroaten vind de partizanen grotere misdadigers dan de Kroatische fascisten.

Wat moet je denken van zo'n uitslag? Het Joegoslavische communisme staat bekend als een stuk milder dan het communisme elders. En het Kroatische fascisme staat bekend als een stuk wreder dan het fascisme elders. Maar misschien heb ik er niks van begrepen. Hoewel de opmerking van een jonge deelnemer aan de antifascisme-dag te denken geeft. Hij vertelde op televisie dat antifascisten nog vaak als anti-Kroatisch worden gezien. Ten onrechte volgens hem. Want antifascisten hielden toch echt ook van hun Kroatische vaderland...

Als laatste van de Balkan-bloggers doe ik de deur dicht, voor een week of drie. Vidimo se.

Dubieuze diaspora

Dat Vlamingen niet voor het Nederlandse parlement mogen stemmen, vinden we normaal. En wie een Vlaming betitelt als de "Nederlandse diaspora" in België wordt waarschijnlijk vreemd aangekeken. Zo niet in Kroatië. Hier is het normaal om de Kroaten die in Bosnië wonen aan te duiden met diaspora. Het gaat dus niet om Kroaten die in de Vaderlandse Oorlog (zo wordt de burgeroorlog hier steevast genoemd) van huis en haard verdreven zijn. Nee, het zijn Kroaten die al honderden jaren in Bosnië wonen en toch mogen stemmen voor het Kroatische parlement. Volgens de wet behoren ze tot de diaspora. Maar hoe lang nog? De nieuwe voorman van de Kroatische sociaal-democraten, Zoran Milanovic, heeft de knuppel in het hoenderhok gegooid door te zeggen dat als het aan hem ligt Bosnische Kroaten hun stemrecht verliezen. Ook al hebben ze, stuk voor stuk, zowel de Kroatische als de Bosnische nationaliteit. Zij wonen al eeuwenlang in Bosnië en hebben genoeg aan de Bosnische verkiezingen, aldus Milanovic. Veel politieke steun krijgt hij niet voor zijn plan - hem wordt verweten dat hij de inspanningen van de Bosnische Kroaten in de oorlog voorbijziet. De Bosnische moslims zullen heel andere gevoelens hebben bij die "opofferingen", maar die mogen toch niet voor het Kroatische parlement stemmen. Overigens staat Milanovic' SDP-partij er in de peilingen voor de verkiezingen in november goed voor, dus er is gerede kans dat hij zijn zin krijgt.
Op de foto staat een detail van een monument voor Franjo Ladan Pancer, volgens het opschrift het eerste slachtoffer van de Vaderlandse Oorlog. Die claim lijkt mij onjuist. Het gedenkteken staat ergens langs de weg van Jajce naar Banja Luka. De precieze locatie weet ik niet meer, het was bij een groot hydraulisch project in de prachtige rivier Vrbas.

Kinderzegen

Kroatië heeft momenteel iets minder dan 4,5 miljoen inwoners en is met Polen het braafste jongetje van de katholieke klas. De kerken zitten vol en elke oprisping van de paus komt in het nieuws. Alleen als het om kinderen krijgen gaat, laat Kroatië het flink afweten. "Kinderen zijn de zegening van Kroatië" staat op een vervallen flat langs Vukovarska, een brede weg die Zagreb van west naar oost doorsnijdt.
In het pand zou de Kroatische Demografische Beweging gevestigd zijn, maar het is er verdacht stil. Net als in de kraamkamers. Als de Kroaten niet meer kinderen gaan krijgen, is in 2051 de bevolking naar verwachting gekrompen tot 3,7 miljoen. Op het internet kon ik zo gauw niet veel vinden over de Kroatische Demografische Beweging, maar twee jaar oud artikel in Hrvatsko Slovo laat zien hoe ongerust de directeur van de beweging, Don Anto Baković, zich maakt. Zelfs de kerk krijgt ervan langs. Baković: "Neem maar alleen Glas koncila, de belangrijkste krant van de katholieken. Ondanks vijftien jaar vrijheid schrijft die er onvoldoende over."