Wat je niet moet weten

Nadat de Engelsen in Wembley op hun snufferd gingen, leek het de Daily Mirror een goed idee uit te zoeken wat voor land Kroatië eigenlijk is. Het artikeltje is zo mogelijk nog slechter dan het spel van het Engelse elftal. Wat de Kroaten ("die sinds 2004 lid zijn van de EU en dus geen visum nodig hebben voor het Verenigd Koninkrijk") waarschijnlijk het meeste zal steken is de Daily Mirror het aantal toeristen met bijna 10 miljoen te laag inschatte.

Slavische broeders

De Russen beschouwen volgens Remco Reiding de overwinning van Kroatië op Engeland als een gunst van een broedervolk. Gelukkig kwamen die woorden na de wedstrijd, want Rusland, was dat niet altijd de grote vriend van Servië? De Kroaten voetbalden voor god (de katholieke en niet orthodoxe) en vaderland, en niet voor een paar Mercedessen. Dat is de stemming hier. Niettemin tonen de Kroatische media vol trots het eilandje latijnse tekst "Hvala vam, Hrvatska!" in een brei van cirilica, waarmee een Russische krant zijn dankbaarheid aan Kroatië tonen.
Ik had me voorbereid op een oersaaie wedstrijd. Want je weet hoe dat gaat met Nederland: het heeft zich geplaatst en dan telt de eer niet meer. Daarom verloor Oranje van Wit-Rusland. Maar ditmaal heb ik me vergist in de Kroatische mentaliteit, waarvoor mijn excuses. Op het centrale plein van Zagreb hing een groot scherm en we zagen daar hoe de Vatreni (de Vurigen) voetbalden alsof hun leven er vanaf hing. Tijdens de wedstrijd werden duizenden liters bier getapt op kosten van de rechts-nationalistische HSP - het is immers verkiezingstijd. Na elk Kroatisch doelpunt vloog het bier door de lucht. Het leek wel een concert van Normaal. Het woordgrapje van Vjesnik: de Vurigen deden de Engelsen bevriezen.

Nek aan nek

Gisteren was voor de Kroatische politieke partijen de laatste dag van de verkiezingscampagne. Vandaag heerst er stilte. De tijd van gratis rockconcerten, gratis bier en andere leuke dingen is voorbij. Morgen gaan de kiezers naar de stembus en het lijkt spannend te worden. Hieronder staat de laatste opiniepeiling, die laat zien dat niet te zeggen valt wie de grootste wordt: HDZ of SPD.
De peiling werd verricht in de tien kiesdistricten waarin Kroatië is opgedeeld. Het zogenaamde elfde district bestaat uit de in de diaspora levende Kroaten, voornamelijk in Bosnië maar ook emigranten in Duitsland, Australië enzovoort, horen daarbij. Voor de diaspora zijn vier zetels gereserveerd, die gewoontegetrouw naar de HDZ gaan. De minimale voorsprong die de SPD lijkt te hebben, kan dus makkelijk omslaan in een achterstand.
Zowel qua vorm als inhoud verschillen verkiezingen in Nederland en Kroatië enorm. Opiniepeilingen zijn hier schaars en lijken een kleine rol te spelen. De politieke kopstukken praten voortdurend over elkaar, maar nooit met elkaar. Er is niet één debat geweest tussen SPD-leider Milanovic en HDZ-leider en premier Sanader. Ook de regels waaraan de media zich moeten houden, dragen niet bij aan een normale campagne. Televisiestations zijn namelijk verplicht elke deelnemende politieke partij evenveel zendtijd te geven. Omdat er ruim honderd partijen meedoen, trok de afgelopen maand een bonte stoet van partijleiders over het televisiescherm. Partijen voor gepensioneerden, voor werklozen, voor veteranen, een tiental groene partijen - er kwam geen eind aan. Morgen wel, want er geldt een kiesdrempel van vijf procent.

Seizoenswisseling

Dit jaar begon de lente zonder dat aan de vorige zomer een echt einde was gekomen. De winter was namelijk uitzonderlijk zacht en droog. Dat is nu wel anders. De herfst begon vroeg en deze week is het skiseizoen geopend.
De straten van Zagreb geuren naar geroosterde maïskolven, kolenkachels en gepofte kastanjes. Ik zou bijna zeggen: "Heerlijk, die winter".

Strijd om de kiezer

Kroatië staat in het teken van verkiezingen. Op 25 november gaan de Kroaten naar de stembus en krijgt premier Ivo Sanader te horen of hij verder mag. Letterlijk, want zijn HDZ voert campagne met de slogan "Idemo dalje" (Wij gaan verder). SPD-leider en Sanaders grootste rivaal Milanovic zei hardop dat die slogan eerder werd gebruikt door Slobodan Milosevic, wat Sanader niet echt kon waarderen.
Deze week slaat hij electoraal terug door, heel toevallig, een voor gepensioneerden zeer aantrekkelijke regeling voor schuldaflossing te introduceren. En Kroatië is rijk aan arme gepensioneerden. Bijna een half miljoen mensen zullen deze week merken dat een deel van hun schuld is kwijtgescholden. Ondertussen is er van een normale politieke discussie geen sprake. Kandidaten spreken alleen over elkaar; debatten met elkaar zijn (nog) niet georganiseerd.

Vergeet Vukovar niet

Vandaag stond Kroatië stil bij het feit dat na langdurige bombardementen op 18 november 1991 de stad Vukovar in handen viel van het Servische leger, hoewel dat officieel nog het Joegoslavische Volksleger heette.
Bij de plechtigheden ter nagedachtenis aan de vele slachtoffers, genaamd "Zapamtite Vukovar", zetten mensen gisteravond brandende kaarsen langs de Ulica grada Vukavara (Vukovarska) in Zagreb. Het was een indrukwekkend gezicht, duizenden kaarsen langs een eindeloze weg die dwars door de stad loopt. De oude naam van Vukovarska was Ulica proletarskih brigada, genoemd naar de Joegoslavische proletarische brigades uit de Tweede Wereldoorlog. Na 1991 hadden de Kroaten genoeg van zulke brigades, zeker als ze zo proletarisch en primitief huishielden als in Vukovar.

Heleen van Royen in Belgrado

Toen ik deze week in een aflevering van Pauw&Witteman de schrijfster Heleen van Royen hoorde zeggen dat ze een bepaalde gebeurtenis in Nederland had gemist omdat ze in Belgrado was om haar boek te promoten, dacht ik dat ik haar verkeerd had verstaan. Maar nee, het is waar. Van Royen presenteerde op de Belgradose International Book Fair haar Bekstvo, in het Nederlands De ontsnapping.
Op haar website schreef ze dat Belgrado een aangename verrassing was: "Ik had niet gedacht dat er zoveel animo zou zijn voor mijn werk, ik dacht: die Serven hebben wel wat anders aan hun hoofd. Ik ben letterlijk besprongen door fotografen, tv-ploegen en journalisten en vrouwen die mijn boek hadden gekocht en een handtekening wilden." Het feit dat Bekstvo warm werd aanbevolen door de Servische Playboy zal daar vermoedelijk mee te maken hebben.
Vorige week vond de dertigste Zagrebse boekenbeurs plaats. Ook "internationaal", want met medewerking van Montenegro, Servië en Polen, maar helaas zonder Heleen.

Dromen zijn bedrog

De Hrvatska stranka prava (HSP - Kroatische Rechtenpartij) heeft nooit een geheim gemaakt van haar weerzin tegen het Joegoslavië-tribunaal dat Kroatische oorlogshelden als criminelen ziet. In een verkiezingsspotje monteerde de HSP handig wat fragmenten aan elkaar, waardoor premier Sanader en de parlementsvoorzitter Šeks (beide HDZ) als leugenaars en bedriegers worden ontmaskerd.
We horen eerst Sanader zeggen dat "geen enkel volk zijn helden zou uitleveren" en daarna Šeks die de woorden "lokaliseren, identificeren, arresteren en overdragen" noemt terwijl we de arrestatie van generaal Ante Gotovina zien. De boodschap: "Prodano! Bedrogen! Bescherm je droom, stem HSP."
De Kroatische Ethische Commissie de spot zelf ook bedriegelijk en zij verbood hem. De HSP vindt dat uiteraard schandalig en heeft aangekondigd met een veel hardere spot te komen.

Voetbal en verkiezingen

In Kroatië vinden op 25 november parlementsverkiezingen plaats en alleen al aan de campagnes van de politieke partijen zou je een aparte weblog kunnen wijden. Gisteren was het slikken voor alle fans van Dinamo Zagreb die toevallig niet veel ophebben met de regerende rechts-conservatieve HDZ van premier Sanader. In veel kranten stond paginagroot deze advertentie waarin Dinamo premier Sanadar en diens HDZ bedankt voor al hetgeen hij de afgelopen jaren voor de Kroatische sport in het algemeen en Dinamo in het bijzonder heeft gedaan.
"Wij roepen alle echte Kroatische sportliefhebbers en Dinamo-fans op om bij de aanstaande verkiezingen dr. Ivo Sanader te steunen en te stemmen voor de HDZ." De oproep is ondertekend door het bestuur van Dinamo en alle spelers, waarvan velen nota bene niet eens mogen stemmen omdat ze buitenlander zijn, zoals de Kameroener Chago, de Ivoriaan Guela, de Brazilianen Sammir, Carlos en Etto, en de Duitser Koch. Milan Bandic, die behalve burgemeester van Zagreb en vooraanstaand lid van de sociaal-democratische SDP ook erevoorzitter van Dinamo is, was niet gecharmeerd van deze actie. Er gaat jaarlijks een fikse som geld van de belastingbetaler naar Dinamo om de club op te been te houden en daar past zo'n gepolitiseerde houding van Dinamo volgens hem niet bij.
Behalve voetballers bemoeien ook priesters en bisschoppen zich met de verkiezingsstrijd, ten faveure van de HDZ. Per slot van rekening is premier Ivo Sanader de kerk veel dank verschuldigd. Zijn ouders waren te arm om hem naar school te sturen en daarom regelde zijn moeder gratis onderwijs in de katholieke school voor de kleine Ivo, wiens broer later priester werd. De kerk en Ivo's HDZ zijn derhalve twee handen op een buik en niet iedereen is daarvan gediend. De legerpredikant Jezerinac maakte zo bont dat president Mesic, lid van de liberale HNS, hem eraan herinnerde dat het leger geen politieke rol mag spelen. Als Jezerinac dat niet begrijpt zal Mesic hem de toegang tot legerbases ontzeggen. En dat kan hij, want Mesic is, net als George Bush, opperbevelhebber van de strijdkrachten.

Voorwaarts, blauwhemden!

Toen Dinamo Zagreb een tijdje geleden Ajax in eigen huis vernederde (zo zou een sportjournalist dat zeggen) werd dat in Zagreb gevierd alsof de Europacup al gewonnen was. Ook deze week, met vanavond de wedstrijd tegen FC Basel in stadion Maksimir, is de stemming opperbest. Het wemelt van de politieagenten in de stad die, vermoed ik, vooral de Bad Blue Boys in toom moeten houden mocht Dinamo verliezen, want ik heb geen Zwitser gezien.
Op een van de blauwe Zagrebse trams was een geluidsinstallatie gezet die het optimisme van het dak zong: "We gaan naar Europa, we zijn in Europa!" De gratis krant Metro, die gezien de beroerde kwaliteit van veel andere kranten een respectabele nieuwsbron is, heeft vandaag een uitneembare bijlage van 16 pagina's die allemaal gewijd zijn aan de wedstrijd van vanavond. De voorpagina schreeuwt in vette letters de blauwhemden voortwaarts en binnenin krijg je, naast veel "voetbalweetjes", uitgelegd hoe je het voordeligst kunt reizen langs alle stadions die Dinamo nog moet aandoen: Bergen ("Een biertje in Bergen kost wel 8 euro!"), Rennes, Basel en Hamburg.

Het verleden is roze

Telkens als ik in de Nationale en Wetenschappelijk Bibliotheek (NSK) kom en het toilet bezoek, moet ik denken aan Slavenka Drakulić, de bekende Kroatische schrijfster. Zij schreef in How we survived communism and even laughed over het Joegoslavische toiletpapier dat slechts is in één kleur verkrijgbaar was: roze. In het internetmagazine Eurozine vergeleek ze de hedendaagse situatie op sanitair vlak met die van vroeger: "Nowadays, what I'm especially glad to have is my stack of fine toilet paper. Rolls and rolls of it, I still hamster them as if they are going to disappear from the supermarket shelf at any moment, as they use to do. Old habits die hard! It's soft, very soft, and comes in various pastel colours such as light blue, pink, and orange." Bij de NSK sterven oude gewoontes nog langzamer, want zij lijkt een voorkeur te hebben voor het traditionele maar nog altijd verkrijgbare roze toiletpapier of beschikt nog over een gigantische voorraad uit het verleden.