Weergaloze winter

Vorige week een jaar geleden, 23 februari 2006, landde ik in Boedapest en kocht in het Keleti-station een enkeltje Zagreb. Toen ik na een treinreis van ruim zeven uur 's avonds in Zagreb uitstapte, was het stikdonker maar niet koud. In maart nam de winter revanche. Of dat dit jaar ook gaat gebeuren, weet ik natuurlijk niet, maar op deze jubileumdag was de winter heel ver weg. Ook in Nederland trouwens. Hoewel het aan de onderstaande berichten niet af te lezen is, was ik in februari ruim twee weken in Nederland, waar de temperatuur draaglijk was maar vergezeld ging met veel wolken en vreselijk veel regen. Nee, dan Zagreb. Bijna dagelijks strakblauwe luchten en volop zon. Zo zag het najaar 2006 eruit en zo was het op 23 februari 2007 nog steeds.

Lachspiegel

En weer is er goed nieuws. Mijn oordeel over Zagreb (zie "Zagreb in je prullenbak") blijkt totaal ongegrond te zijn. Als je hier rondloopt heb je niet de indruk dat je in een "Oostenrijks-Hongaars pareltje bent met talloze kunstschatten, maar in een uit z'n kluiten gegroeide provinciestad". Dat schreef ik tenminste. Maar ik had buiten de Britse kwaliteitskrant Daily Mirror gerekend (zie de afbeelding uit Metro) die Zagreb verklaarde tot een stad van hetzelfde kaliber als Wenen.
Zo goed en zo kwaad als het ging las ik Metro-weergave van het "grote artikel, op drie pagina's". Zagreb werd vergeleken met Wenen, heeft geweldige bars en restaurants, is omringd met bergen en wordt in tweeën gedeeld door de rivier Sava en is sinds de Kroatische onafhankelijkheid een chique stad geworden. Luxe went, zegt men, en misschien was ik na een jaar Zagreb blind geworden voor al dat prachtigs. Voor de zekerheid surfde (ik volg de spelling van het Witte Boekje – surfte (Groene Boekje) is geen gezicht) ik naar de site van de Daily Mirror. Eerlijk is eerlijk, het artikel staat bol van de complimenten over Kroatië, maar over Zagreb wordt niet veel geschreven. Zagreb blijkt namelijk slechts "een beetje" op Wenen te lijken. En wat er wel aan positiefs in het artikel staat, klopt veelal niet. De stad wordt niet omringd door bergen, die vind je alleen aan de noordkant. Ja, de Sava stroomt inderdaad door Zagreb en dat ziet er zo uit:



Ik hoor Kroaten denken: daar heb je weer zo'n Nederlandse zuurpruim die "nas Zagreb, nas glavni grad" loopt af te zeiken. Maar daar is het me niet om te doen. Ik word alleen zo moe van de gretigheid waarmee in de Kroatische media Jan en alleman wordt geciteerd die overduidelijk niet verder dan Split en Dubrovnik is gekomen en niet de moeite heeft genomen zelf een kijkje in Zagreb te nemen. Geef de huizen in het centrum een lik verf, huisvest de collecties van het oerwoud aan minimuseums in één spraakmakend gebouw - Mimara bijvoorbeeld - en plak baliemedewerkers een glimlach op hun gezicht. Dan komt de rest vanzelf.

Vastgeroest in het paradijs

Een paar weken geleden verscheen de Annual Index of Economic Freedom van de The Heritage Foundation en The Wall Street Journal. Het rapport bevatte slecht nieuws over mate van economische vrijheid in Kroatië, wat in de media breed aan bod kwam. Stond het land in 2005 nog op plaats 55, in 2006 was het getuimeld naar de 109de plaats op de lijst van 157 landen. Erger nog, in Europa scoren maar vier landen slechter dan Kroatië: Bosnië, Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland. Het fiscale en monetaire beleid van Kroatië komen er nog genadig van af, maar verder deugt er niet veel van de overheidsrol in de Kroatische economie. De overheidsuitgaven zijn "extreem hoog", de handel wordt belemmerd door talloze regels en de rechtspraak is ten prooi gevallen aan politieke bemoeienis, corruptie en bureaucratie. De buitenlandse investeerder die na veel moeite voldoet aan alle officiële regels, raakt vaak verstrikt in allerlei politieke bemoeizucht. In het rapport worden Macedonië, Servië en Roemenië genoemd als landen Kroatië als voorbeeld kunnen dienen als het gaat om economische hervormingen. Als beleidsmakers vasthouden aan de status-quo, dan dreigt Kroatië de "achterblijver van Oost-Europa" te worden. Dat kwam hard aan, want de meeste Kroaten denken dat hun land er veel beter voorstaat dan het door-en-door corrupte Roemenië, om over Servië maar te zwijgen. Politici hier reppen graag over de brug die Kroatië kan vormen tussen Europa en de rest van de Balkan, over de leidende rol die Kroatië kan spelen in dit deel van Europa, over Europese en transatlantische integratie en wat dies meer zij. Want dat zei Bush toch tegen premier Sanader, tijdens diens bezoek aan Washington als dank voor de anderhalve militair en een paardenkop die Kroatië in Afghanistan heeft? Ook de paus zag wel wat in Kroatische toetreding tot de Europese Unie. En Malta, dat was toch onlangs ook heel positief over Kroatië, net als een of andere onbeduidende Italiaanse politicus? Dag in dag uit staan er hier meningen in de krant van mensen die niet over de Kroatische toetreding gaan, maar die met graagte worden geciteerd. Alleen al daarom was het slechte rapportcijfer voor Kroatië eigenlijk goed nieuws. Een beetje meer realiteitszin en beetje minder luchtbruggen van nergens naar nergens, daar heeft dit land schreeuwend behoefte aan. Gelukkig is er ook goed voorpaginanieuws.
De Sunday Times schreeft in een reisbijlage in uitsluitend "superlatieven" over Kroatië, het "paradijs op aarde", en een week later werd overal breed uitgemeten dat het Amerikaanse magazine Travel Girl Kroatië bestempelde als "een van de beste cruisebestemmingen ter wereld". Meisjes in het paradijs, dat kan nooit goed aflopen.

Feest der herkenning

Op twintig kilometer afstand van Boedapest, waar ik tijdens Oud en Nieuw verbleef, ligt Szentendre. Het is een aardige en pittoreske plaats, hoewel het me niet helemaal duidelijk is geworden waarom er zoveel toeristen heengaan. Maar apart is het wel, dit rond 1700 door Servische emigranten gestichte stadje met veel orthodoxe kerken. Het is, ook als je uit Zagreb komt, een feest der herkenning: eindelijk Servische gedenkstenen die je kunt lezen. Ook al gaat het traag met dat cyrillisch en zou je zelfs opschriften in het Latijnse alfabet vanwege je beroerde Kroatisch maar half begrijpen, na een paar dagen van dat onbegrijpelijke Hongaars voel je je de koning te rijk.
En als je dan ook nog een Zastava ziet staan, dan krijg je ondanks alles wat Boedapest mooier, rijker, gevarieerder, internationaler, voordeliger, enzovoort, enzovoort maakt dan Zagreb, toch een beetje heimwee.

Kinez

In de "uitzonderlijk tolerante en open stad" die Split is, althans volgens de burgemeester, zijn de afgelopen tijd de ruiten van een aantal Chinese winkels ingegooid. De burgemeester en de Chinese winkeleigenaars houden het (wijselijk) op kwajongenswerk, maar er gaan geruchten dat sommige leden van de lokale middenstand erachter zitten, die de concurrentie van de Chinezen liever kwijt dan rijk zijn. Hoe het ook zij, het is een feit dat Chinezen in Kroatië niet erg populair zijn. Iedereen met een Oost-Aziatisch uiterlijk wordt een Chinees genoemd, en vaak hardop omdat Kroaten zich niet kunnen voorstellen dat een Japanner of een Zuid-Koreaan Kroatisch spreekt. Als ik met mijn Japanse vriendin of Zuid-Koreaanse vriend door Zagreb loop, hoor je regelmatig iemand iets mompelen over "Kinez". Het gebeurt in winkels, de tram, de bioscoop, en buiten op straat. Een jochie met een neppistool schreeuwde: "Fuck you, Kinez!" en een man op Trg bana Josipa Jelacica vroeg: "Kom je uit Japan of China?" Antwoord: "Japan". Reactie: "In dat geval, okay". En dan heb ik het nog niet over al die mensen die een echte Chinees, een Japanner of een Koreaan ongegeneerd aanstaren. De Zuid-Koreaan dacht aanvankelijk dat er in de betrekkingen tussen Kroatië en China iets vervelends was voorgevallen, maar al snel kreeg hij door dat veel Kroaten gewoonweg niet van Chinezen houden. Desondanks zie je 's zomers steeds meer Oost-Aziatische toeristen door Zagreb lopen en kent Novi Zagreb volgens sommigen zelfs een heuse China Town. De eventuele Aziaat die dit leest en denkt: "Hé, daar moet ik heen voor kruiden, thee en noedels" - niet doen. Er zijn een stuk of vier Chinese winkeltjes die precies hetzelfde verkopen als de "kineski ducani" elders in Zagreb: goedkoop textiel, lederwaren, potten en pannen, plastic emmertjes, enzovoort. Voor Aziatische groenten en specerijen moet je nog altijd naar Boedapest of Wenen. Of naar Belgrado, waar volgens Bureau Belgrado (zie "One way ticket") en Groningen-Belgrado (zie "!春运 - Chinees Nieuwjaar! - Kineska Nova Godina!") een veel grotere Chinese gemeenschap bestaat.